Foto: FoNet/Aleksandar Levajković
„Ova cifra pokazuje da je Tvrđava Golubac veoma interesantno odredište i da je već definisana kao posebna turistička destinacija“, kaže direktorka D.O.O. Tvrđava Golubački grad Iskra Maksimović.
– Najviše posetilaca dolazi tokom vikenda kada posebno dominiraju porodice sa decom koji provedu prepodne ili popodne na Tvrđavi i u Kompleksu. Domaći turisti (oko 70 odsto) čine najveći deo posetilaca, a među strancima najviše je bilo gostiju iz Rumunije. Najveći broj posetilaca bio je tokom Uskršnjih i Prvomajskih praznika kada su se u Tvrđavi održavali viteški dani i dani muzike – rekla nam je Iskra Maksimović, dodajući da posetioce najviše interesuje sama Tvrđava, a posebno Palata.
Veoma su interesantne, kako kaže, i penjačke zone, posebno zona penjanja na Šešir kulu ili tzv. „crna zona“.
– To je najatraktivnija zona koja zahteva i spretnost i spremnost i adekvatnu obuću i odeću posetilaca. Na vrhu staze nalazi se teleskop koji omogućava posetiocima da posmatraju ulaz u Đerdapsku klisuru, rumunsku obalu. Polazeći od činjenice da je Tvrđava Golubac srednjovekovno vojno utvrđenje koje je građeno tako da onemogući neprijatelja to su bezbedonosne procene utvrdile da u Tvrđavi u jednom trenutku može biti najviše 150 posetilaca. Samim tim uspostavljen je strog sistem prethodnih najava kada se radi o grupnim posetama. Odnosno svaka grupna poseta mora biti najavljena najmanje pet dana unapred da bismo napravili takvu organizaciju poseta koja će omogućiti da svi posetioci uđu u Tvrđavu, a da ne dovedemo u pitanje ičiju bezbednost. Bilo nam je potrebno malo više vremena dok ovakav sistem uspostavimo, ali to već sada prilično dobro funkcioniše – kaže Maksimović.
Naša sagovornica podseća da rekonstrukcija Golubačke tvrđave traje od 2014. i da pored građevinskih i konzervatorsko-restauratorskih radova obuhvata i arheološka istraživanja i iskopavanja, kao i komponentu turističkog razvoja ovog prostora i njegovo uključivanje u jedinstvenu ponudu Dunavskog regiona.
– Projekat „Revitalizacija Golubačke tvrđave“ je finansiran iz Nacionalnog IPA programa za Republiku Srbiju iz 2011, doprinosa Republike Austrije, kao i iz Nacionalnog IPA programa za 2016. godinu u ukupnom iznosu od oko 9,85 miliona evra. U okviru navedenih sredstava rekonstruisana je u celini sama Tvrđava, probijen je novi tunel kojim je izmešten magistralni put koji je prolazio kroz Tvrđavu, izgrađena je putna obilaznica i moderan Centar za posetioce, uređen je spoljašnji deo kompleksa, izgrađena je obaloutvrda. Dodatno je sredstvima Ministarstva trgovine, turizma i telekomunikacija izgrađeno i pristanište za brodove – napominje Maksimović.
S obzirom na to da se radi o istorijskom nasleđu i spomeniku kulture od izuzetnog značaja, ističe direktorka, rekonstrukcija tvrđave se pokazala veoma kompleksnom kako zbog kontinuiranih arheoloških istraživanja i konzervatorskih radova koji su podjednako uticali na dinamiku radova i na ukupne troškove u celini, tako i zbog slabosti u početnoj projektnoj dokumentaciji.
– To je imalo za posledicu da se projekat morao dorađivati i menjati. Evropske unija je prepoznala kulturni i istorijski značaj Golubačke tvrđave, kao i specifičnosti koje sa sobom nosi rekonstrukcija i turistički razvoj ovakvog kompleksa i spremno pružila kontinuiranu podršku u okviru više finansijskih perspektiva – kaže Iskra Maksimović.
Arheološka istraživanja sprovedena tokom radova na obnovi Tvrđave i u samom podgrađu za rezultat su, ističe naša sagovornica, imala značajne arheološke nalaze.
– U podgrađu su pronađeni ostaci rimskog objekta iz IV veka naše ere, ostaci turskog hamama iz XV veka, predmeti koji pripadaju bronzanom i gvozdenom dobu, opeke legije Četvrte flavije koja je držala Singidunum, pa čak i freskoslikarstvo iz rimskog perioda. U dve kule u gornjem gradu, od kojih je jedna u srednjem veku imala kapelu, a u nekom periodu magacin za oružje, pronađeno je 6.800 strela, a otkriveni su takođe i tragovi topljenja puščanih zrna – kaže Maksimović, ističući da je jedan od najbolje očuvanih objekata turski hamam, jadan od najstarijih u Srbiji, koji je sagradio Hodža Mehmed paša, veliki vojskovođa, zaštitnik naučnika i pesnika.
Polazeći od ideje da rekonstrukcija odnosno konzervacija kulturnog nasleđa – spomenika kulture treba da pruži dobro organizovane uslove i mogućnosti posetiocima da dožive i razumeju nasleđe i kulturu iz prve ruke u D.O.O. Tvrđava Golubački grad smatraju da i prezentacija Tvrđave treba da olakša razumevanje i uvažavanje značaja čitavog prostora na kome se nalazi Tvrđava, same Tvrđave, kao i njene istorijske sudbine i to na pravičan i pristupačan način.
– S obzirom na geostrateški, istorijski i kulturološki značaj prostora na ulazu u Đerdapsku klisuru, zatim na nivoe značenja koje ima Tvrđava (univerzalni, regionalni, nacionalni značaj) turistička prezentacija kompleksa mora da obuhvati istorijsku, civilizacijsku, ekološku i kulturološku dimenziju. Ona treba da podstakne razvoj društvene svesti i pružanje podrške dugoročnom razvoju ovog spomenika kulture i čitavog kompleksa. U ovom trenutku prezentacija sadržaja u Tvrđavi koncentrisana je na izložbu Vitezovi Golubačke tvrđave 1428. godine koja je smeštena na tri sprata u ulaznoj kuli, zatim izložbi Skriveno nasleđe koja je obuhvatila radove 15 savremenih umetnika inspirisanih nasleđem i digitalnu prezentaciju sadržaja u Tvrđavi koje se mogu videti u Palati. Tokom narednih meseci digitalna prezentacija biće postavljena u još dve kule – objašnjava Iskra Maksimović.
I to nije sve, jer će se sa obogaćivanjem sadržaja nastaviti. Dobar prijem programa u vreme uskršnjih i prvomajskih praznika kada su gostovali vitezovi koji su imali različite aktivnosti, zatim violinski duo Aleksandra Kurilić i Sonja Kalajić, kontrabasista Aleksandar Miljković, ljude iz Tvrđave Golubački grad inicira da tokom leta ponovo organizuju viteške i muzičke aktivnosti. A kako i ne bi kada je Palata u Tvrđavi izuzetno mesto za promocije i koncerte.
Prvi put se pominje 1335.
Mada su u blizini Tvrđave ostaci starčevačke, vinčanske i žutobrdske kulture, kao i rimski Vicus Cupae sa tragovima puta Via Militaris, koji je povezivao utvrđenja na limesu, dosadašnja istraživanja pokazuju, da Golubačka tvrđava nije nastala na temeljima nekog antičkog ili ranovizantijskog utvrđenja, niti je bila vezana za rudarsku proizvodnju. Planski je, po svemu sudeći, građena zbog vojno-strategijskog značaja ovog mesta.
Prirodni položaj lokacije obezbeđuje sigurnost utvrđenju sa tri strane, dok je četvrta, zapadna pristupačna strana bila obezbeđena vodenim rovom. Stoga su se sa ovog mesta mogli kontrolisati vodeni i kopneni put, a ko je posedovao grad, posedovao je moć nad granicom države. Zato je Golubac od svog prvog pomena (u istorijskim izvorima kao tvrđava sa ugarskom posadom pominje se 1335. godine) imao važnu ulogu pogranične tvrđave, menjajući često svoje gospodare. Poprište je sukoba između Srbije, Mađarske i Turske, prelazeći iz „ruke u ruku“ raznih gospodara sve do II srpskog ustanka kada dolazi u ruke Srba gde i ostaje.
Legende o princezama
Uz Golubačku tvrđavu vezane su i razne legende. Jedna od popularnijih vezana je za prelepu princezu Golubanu, koja je odbivši nametljivo udvaranje turskog paše, bila kažnjena vezivanjem za stenu koja je štrčala iz Dunava tačno naspram grada ne bi li se pokajala. Golubana je tu izgubila život, tako da je stena nazvana Baba kaj, što znači „pokaj se, ženo“. Prema drugoj, Tvrđava je ime dobila zahvaljujući vizantijskoj princezi Jeleni, zatočenoj u Šešir kuli utvrđenja. Društvo i utehu su joj pružali golubovi, pa otuda i naziv Golubački grad. Ima i tumačenja da je Tvrđava ime dobila po izgledu podignutih kula koji podsećaju na golubove na steni. Uglavnom, Golubac je u svojoj istoriji – što je vidljivo na srednjovekovnim kartama – imao različito, u zavisnosti od jezika koji se koristio Galambas, Galambocz, Colombazo, Columbaz, Columbarum, Taubersburg, Tawbenstein, Peristerin, Giwerdzinlik, a opet isto ime jer je na svim korišćenim jezicima značenje isto – golub.
