Jedini sačuvani srpski srednjovekovni dvor se nalazi upravo u Smederevskoj tvrđavi, kaže za Danas v. d direktora JP Smederevska tvrđava Goran Jovšić.
Padom poslednje srpske prestonice – Smederevske tvrđave 1459. godine gasi se srpska srednjovekovna država i taj podatak ostaje upisan u srpskoj istoriji, a tvrđava kao spomenik, kako kaže Jovšić, ne samo da privlači turiste iz zemlje i inostranstva, već je i večno podsećanje stanovnicima grada da je Smederevo nekad bilo glavni grad Srbije.
Kada je despot Đurađ Branković poželeo da stvori moderan grad koji bi mogao da bude prestonica, Smederevska tvrđava je dobijala u to vreme sve važne elemente velikog srednjovekovnog grada. Ubrzo Smederevo je postalo dinamičan politički, crkveni, kulturni, trgovački i ekonomski centar Srbije. Nažalost, istorijske okolnosti doprinele su da se osnovna zamisao samo delimično ostvari i to u prve tri decenije trajanja od 1428. do 1459. godine.
Uprkos tome što nije duže ostalo prestonica Srbije Smederevo je na, ne samo na turističkoj, već i kulturnoj mapi Srbije ostavilo i dalje ostavlja neizbrisiv trag, zahvaljujući mnogobrojnim festivalima kojima je Smederevska tvrđava poslednjih decenija bila domaćin.
– Očuvan srednjevekovni ambijent, inspirativan mnogim stvaraocima, kao i moderno opremljen Centar za kulturu dovodi do logičnog izbora tvrđave i grada Smedereva za domaćina umetničkim festivalima kao što su Teatar u tvrđavi (Festival savremenog pozorišnog izraza), Dunavski filmski festival (Festival filma podunavskih zemalja), Nušićevi Dani – ističe Jovšić, podsećajući da je naš proslavljeni komediograf Branislav Nušić bio stanovnik Smedereva.
Početkom maja Tvrđava je ugostila i Festival srednjevekovnog viteškog borenja, a Jovšić napominje da je održano čak i Svetsko prvenstvo na prostoru Tvrđave koje je okupilo više od 2.000 učesnika iz 39 zemalja i postalo pravi srednjevekovni spektakl koji je privukao veliki broj turista.
– Potom Smederevska jesen, jedan od najstarijih festivala u Srbiji. Prvi put je organizovan 1888. godine, u slavu vina i grožđa i do današnjih dana ne menja svoj karakter, ali se prilagođava modernim tokovima i postaje turističko-privredna manifestacija koja privlači oko 300.000 posetilaca u nekoliko dana održavanja festivala, obično početkom ili sredinom septembra – kaže Goran Jovšić.
Za razliku od drugih tvrđava na Dunavu, koje su kao i smederevska imale, vojni, fortifikacijski i geostrateški značaj – smederevska tvrđava je bila Grad, sa svim svojim atributima i posebno, ističe naš sagovornik, prestonica sa Dvorom porodice Branković, što je naravno izdvaja i uzdiže u rang vladarskih toponima, sa jakim kulturnim, a ne samo istorijskim nasleđem.
Ideja da se unutar bedema tvrđave napravi pravi grad nije uspela, i tvrđava je kroz istoriju imala isključivo vojnu ulogu. Velikim razaranjima u prošlom veku uništeni su i objekti u njenoj unutrašnjosti. A upravo nedostatak urbanih struktura danas naglašava izrazitu očuvanost izvornog izgleda i arhitektonskog sklopa Tvrđave iz prve polovine XV veka, što predstavlja njenu najveću vrednost.
Vremenom, međutim, bilo je neophodno ulagati i očuvati to bogatstvo, a v. d. direktora JP Smederevska tvrđava kaže da su radovi na obnavljanju kula i zidina pod nadzorom i u organizaciji Zavoda za zaštitu spomenika kulture Smederevo.
– Proteklih par godina završena je obnova zida ka reci Jezavi (istočni bedem) što je finansirano sredstvima Ministarstva kulture, ali i delom iz budžeta Grada Smedereva. Ove godine su u planu arheološki radovi na prostoru glavnog ulaza, kod nekadašnje glavne gradske kapije, koja je stradala i uništena u velikoj eksploziji municije 5. juna 1941. godine, a aplicirano je kod međunarodnih fondova kao što su DCC i GIZ za nastavak rekonstrukcije bedema i kula upravo na pomenutim lokacijama – naglašava Jovšić.
Osim toga, nastavlja se, kako kaže, sa stalnim uređenjem prostora tvrđave, prihvatom mnogobrojnih turističkih grupa, ali i animacijom posetilaca koncertima, izložbama, predstavama i naravno pomenutim festivalima.
– Osim tvrđave zanimljive i posećene turističke destinacije u Smederevu su glavni gradski trg sa šetališnom ulicom, Vila dinastije Obrenović, kao i mnoge vinarije i restorani sa nacionalnim i ribljim specijalitetima – ističe Jovšić. U Smederevu se ne sme zaobići ni Karađorđev dud, ali i Muzej, koji je odmah preko puta tvrđave i čuva i izlaze i predmete pronađene na prostoru tvrđave i druge eksponate iz bogate istorije ovog grada.
Godišnje dođe 100.000 turista
Od ukupno 100.000 turista koliko ukupno poseti tvrđavu godišnje, dve trećine su domaći posetioci, a trećina su stranci, kaže za Danas Goran Jovšić.
– Gosti koji dolaze sa strane su mahom iz okolnih zemalja, ali je sve više primetan broj turista sa dalekog Istoka – Kina, Hong Kong, Tajvan jer je Smederevska tvrđava zvanično uvrštena u programe „12 dana Balkana“, dalekoistočnih turističkih agencija – ističe Jovšić.
Mali i Veliki grad
Jezgro Smederevskog grada bio je trougaoni tzv. Mali grad, koji je imao šest, dok je kasnije izgrađen Veliki grad imao 19 velikih četvrtastih kula. Mali grad je služio Despotu Đurđu kao utvrđen zamak, od čije su jedine velike dvorane ostala do danas četiri dvodelna prozora na gradskom platnu, a prostranstvo Velikog grada bilo je potrebno za smeštaj mnogobrojne posade, čiji je broj mogao iznositi i više hiljada ljudi, kao što je, po nekim podacima, i broj napadača iznosio više desetina hiljada.
