Šta je hematurija? Hematurija je prisustvo krvi ili krvnih zrnaca u urinu. Hematurija se može nazvati potpunom ili mikroskopskom.
- Potpuna hematurija se javlja kada je u urinu prisutno toliko krvi da se može videti golim okom. Voda u toaletnoj šolji postane bledo roze ili svetlo crvena.
- Mikroskopska hematurija je rezultat postojanja izvesne količine krvi u urinu koja se može videti samo kroz mikroskop.
Koji su uzroci hematurije? Postoji niz različitih uzroka hematurije, od kojih su neka vrlo ozbiljna, a neka ne. Ova stanja uključuju sledeće, mada se ne moraju ograničiti samo na navedene:
- infekcija urinarnog trakta;
- pijelonefritis (urinarna infekcija koja je stigla do bubrega);
- bolest urinarnog kamena;
- uvećana prostata (benigna hipertrofija prostate);
- povreda urinarnog trakta;
- renalna bolest (bolest bubrega);
- rak bešike;
- rak bubrega;
- karcinom prostate.
Imajte na umu da se boja urina može promeniti i zbog izbora namirnica i ishrane. Namirnice kao što su cvekla, borovnica i raven, kao i obojena hrana, mogu uzrokovati da vaš urin promeni boju.
Koji su simptomi hematurije?
Iako krv u urinu nije uvek značajan simptom bolesti, može biti važan upozoravajući znak za mogući zdravstveni problem.
Krvavi urin nikada ne treba ignorisati. Kontaktirajte vašeg lekara odmah čim primetite krv u vašem urinu, naročito ako u isto vreme patite od:
- čestog, bolnog ili urgentnog mokrenja;
- mučnine, povraćanja, groznice ili bola u vašem abdomenu.
Iz čega se sastoji urinarni trakt?
Urinarni trakt je drenažni sistem našeg organizma koji uklanja otpadne tečnosti, ali i višak tečnosti iz organizma. Urinarni trakt se sastoji iz:
- dva bubrega;
- dve mokraćne cevi;
- bešike;
Bubrezi su dva organa u obliku pasulja, a svaki je veličine pesnice. Smešteni su odmah ispod grudnog koša, po jedan sa obe strane kičme. Svakoga dana bubrezi filtriraju oko 114 do 142 l krvi kako bi proizveli oko 1 do 2 l urina, sastavljenog od otpada i viška tečnosti. Deca proizvode manje urina nego odrasli. Urin putuje od bubrega do bešike kroz mokraćne kanale. Bešika drži urin dok ga ne otpusti kroz uriniranje. Kada se bešika isprazni, urin izlazi iz tela kroz cev zvanu uretra na samom dnu bešike.
Šta izaziva hematuriju?
Već smo naveli neke od razloga hematurije, a evo i još nekih:
- infekcija u bešici, bubrezima ili prostati;
- povreda (trauma);
- naporno vežbanje;
- virusna bolest, kao što je hepatitis – virus koji izaziva bolest jetre i upalu jetre;
- seksualna aktivnost;
- menstruacija;
- endometrioza – problem kod žena koji se javlja kada tkivo koje oblaže matericu počne da raste negde drugde (na primer u bešici).
Mnogo ozbiljniji razlozi koje ljudi sa hematurijom mogu imati uključuju:
- kancer bubrega ili bešike;
- upalu bubrega, uretre, bešike ili prostate (žlezda kod muškaraca koja okružuje uretru i pomaže u proizvodnji sprematozoida);
- poremećaji u zgrušavanju krvi, kao šti je hemofilija;
- bolest srpastih ćelija – genetski poremećaj u kojem telo pravi crvena krvna zrnca abnormalnog oblika;
- policistična bolest bubrega – genetski poremećaj kod kojeg mnoge ciste rastu na bubrezima pacijenta.
Ko pre razvije hematuriju?
Ljudi koji će pre razviti hematuriju su:
- oni koji imaju uvećanu prostatu;
- oni koji imaju urinarne kamenčiće;
- oni koji piju određene lekove, uključujući razređivače krvi, aspirin i druge lekove protiv bolova, kao i antibiotike;
- oni koji naporno vežbaju (na primer trkači na duge staze);
- oni koji imaju bakterijsku ili virusnu infekciju, kao što su infekcija streptokokom ili hepatitis;
- oni koji imaju porodičnu istoriju bolesti bubrega;
- oni koji imaju bolest ili stanje koje pogađa jedan ili više organa.
Koji su simptomi hematurije?
Ljudi sa potpunom hematurijom imaju urin koji je roze, crven ili braon. Čak i male količine krvi u urinu mogu izazvati da urin promeni boju. U većini slučajeva, ljudi sa potpunom hematurijom nemaju druge znake ili simptome.
Ljudi sa potpunom hematurijom koja uključuje krvne ugruške mogu imati bol u bešici ili bol u leđima.
Kako se dijagnostikuje hematurija?
Zdravstveni radnik dijagnostikuje hematuriju ili razlog hematurije uz pomoć:
- medicinske istorije;
- fizičkog pregleda;
- analize urina;
- dodatnog testiranja.
Medicinska istorija
Uzimanje medicinske istorije (anamneza) može pomoći zdravstvenom radniku da dijagnostikuje uzrok hematurije.
Lekar će pitati pacijenta o njegovoj istoriji bolesti, ponoviće simptome, raspitivaće se o spisku recepata i lekova koje je pacijent uzimao u prethodnom periodu.
Fizički pregled
Tokom fizičkog pregleda, lekar se fokusira na abdomen i leđa, proverava da li pacijenta boli ovaj deo ili je osetljiv u predelu bešike i bubrega. Lekar može napraviti i rektalni pregled kod muškarca kako bi otkrio da li postoje problemi sa prostatom. Kod žena se može obaviti pregled karlice.
Rektalni pregled. Rektalni pregled kod muškaraca podrazumeva pregled prostate i rektuma. Da bi se izveo pregled, lekar zamoli pacijenta da se savije preko stola ili da legne po strani i da približi kolena bradi. Lekar uvodi prst u rukavici koji je namazan lubrikantom u rektum pacijenta i oseća deo prostate koji leži ispred rektuma. Digitalni rektalni pregled se koristi kako bi se proverila upala prostate, uvećana prostata ili kancer prostate.
Karlični pregled. Karlični pregled je vizuelni i fizički pregled ženskih karličnih organa. Lekar zamoli pacijenta da legne na sto i da podigne noge na držače sa strane. Lekar gleda karlične organe i uvodi prst u rukavici koji je premazan lubrikantom kako bi proverio da li ima problema koji mogu biti uzrok pojave krvi u urinu.
Analiza urina
Lekar može zatražiti analizu urina. Laboranti rade analizu uz pomoć dipstick metode ili šalju uzorak u laboratoriju. Ponekad metoda dipstick može pokazati pozitivne rezultate iako pacijent nema krvi u urinu, pa je to lažno-pozitivan test. Laborant može potražiti crvena krvna zrnca ili eritrocite pod mikroskopom.
Pre nego što se pregleda uzorak urina, lekar može pitati ženskog pacijenta kada je poslednji put imala menstrualno krvarenje. Ponekad menstrualna krv uđe u uzorak urina i rezultira lažno-pozitivnim testom na hematuriju. Zbog toga se test ponavlja.
Dodatno testiranje
Ponekad će lekar testirati pacijentov urin ponovo. Ako se u uzorku urina detektuje previše crvenih krvnih zrnaca, lekar može naručiti dodatno testiranje:
Krvna slika. Analiza krvi uključuje detektovanje visokog nivoa kreatinina, otpadnog materijala normalnog razlaganja mišića, koji može indicirati bolest bubrega. Analizom krvi se mogu otkriti znakovi autoimunih bolesti, kao što su lupus, kancer prostate, itd.
CT skeniranje. CT koristi kombinaciju x-zraka i komjuterske tehnologije kako bi kreirao slike urinarnog trakta, a nročito bubrega. Zdravstveni radnik daje pacijentu rastvor, koji pacijent ispija ili injekciju da bi se postigao kontrast. CT skeniranje podrazumeva da pacijent leži na stolu koji ulazi u uređaj u obliku tunela. Radiolog tumači snimke. CT skener može pomoći lekaru da dijagnostikuje kamenje u urinarnom traktu, opstrukcije, infekcije, ciste, tumore i traumatske povrede.
Cistoskopija. Cistoskopija je procedura koju urolog sprovodi kako bi izvršio uvid u bešiku i uretru pacijenta, koristeći cistoskop. Uz pomoć cistoskopije se detektuje kancer u bešici pacijenta.
Biopsija bubrega. Biopsija bubrega je procedura koja uključuje uzimanje malog komada tkiva sa bubrega. Zdravstveni radnik daje pacijentu slabu sedaciju i lokalnu anesteziju. U nekim slučajevima, pacijent može da zatraži generalnu anesteziju. Patolog, lekar koji je specijalizovan za dijagnostiku bolesti, ispituje tkivo u laboratoriji. Biopsija može da pomogne u dijagnozi hematurije koja je u vezi sa bolešću bubrega.
Magnetna rezonanca. MRI je test koji uzima slike pacijentovih unutrašnjih organa i mekog tkiva bez korišćenja x-zraka. Specijalno obučen tehničar izvodi proceduru, a radiolog tumači nalaze. Pacijentu nije neophodna anestezija, a pacijenti koji imaju fobiju od zatvorenih prostora mogu zatražiti blagu sedaciju. Kod većine MRI aparata, pacijent će leći na sto koji će kliziti u uređaj nalik na tunel. Dok procedura traje, pacijent mora da leži mirno. Pacijent će čuti glasno mašinsko lupanje i buku.
Kako se hematurija leči?
Zdravstveni radnik leči hematuriju tako što tretira njen osnovni uzrok. Ako nijedno ozbiljno stanje nije uzrok hematurije kod pacijenta, onda i nije neophodno lečenje.
Jelo i ishrana
Istraživači nisu pronašli dokaze da način ishrane igra ulogu u izazivanju ili prevenciji hematurije.
Šta treba zapamtiti?
- Hematurija je prisustvo krvi u urinu pacijenta. Potpuna hematurija je kada pacijent može i sam videti krv u svom urinu, a mikroskopska hematurija kada osoba ne može videti golim okom krv u svom urinu, ali se ona može pronaći pod mikroskopom.
- Uzroci hematurije uključuju i naporno vežbanje i seksualnu aktivnost, između ostalog.
- Ozbiljniji uzroci hematurije uključuju kancer bubrega ili bešike, inflamaciju bubrega, uretre, bešike ili prostate i policistične bubrege, među ostalim uzrocima.
- Ljudi koji razvijaju hematuriju mogu imati porodičnu istoriju bolesti bubrega, uvećanu prostatu ili kamenje u bubregu i bešici.
- Ljudi sa potpunom hematurijom imaju urin roze, crvene ili braon boje.
- Većina ljudi sa mikroskopskom hematurijom nema nikakve simptome.
- Uzimanje medicinske istorije može pomoći zdravstvenom radniku da dijagnostikuje pravi uzrok hematurije.
- Zdravstveni radnik dijagnostikuje hematuriju uz pomoć testa koji se zove urinoanaliza.
- Ako dva ili tri uzorka urina detektuju mnogo crvenih krvnih zrnaca, zdravstveni radnik može zatražiti još neko dodatno ispitivanje.
Krv u urinu može poticati sa bilo koje tačke duž urinarnog trakta i podjednako potpuna i mikroskopska hematurija mogu predstavljati ozbiljnu osnovnu bolest. Potpuna hematurija je obično alarmantna i nateraće pacijenta da zatraži hitnu medicinsku pažnju. Slično tome, medicinski radnik može se suočiti sa incidentnim nalazom asimptomatske mikroskopske hematurije. Karakteristike pacijenta i klinička prezentacija pomažu lekaru da pravilno vrednuje i dijagnostikuje stanje pacijenta.
Hematurija se definiše kao abnormalno prisustvo crvenih krvnih zrnaca (eritrocita) u urinu i obično je podeljena na potpunu i mikroskopsku hematuriju. Potpuna ili vidljiva hematurija može rezultirati sa samo 1 ml krvi u 1 l urina, i stoga boja ne odražava stepen gubitka krvi. Takođe, brojne druge supstance mogu izazvati takvu promenu boje. Kada prava potpuna hematurija postoji, literatura univerzalno podržava punu evaluaciju.
Mikroskopska hematurija se često pronađe slučajno tokom obične procene simptoma infekcije urinarnog trakta ili tokom rutinskog pregleda zdravlja. Približno jedan milion eritrocita prolazi kroz urin dnevno, što korespondira sa 1-3 eritrocita po polju u centrifugiranom sedimentu urina koji se pregleda mikroskopski. Iako postoji dosta kontroverzi, neka udruženja definišu mikroskopsku hematuriju kao 3 eritrocita po visokosnažnom polju pri mikroskopskom pregledu centrifugiranog specimena urina u dve ili tri sveže dobijena, čista uzorka. Potvrda o ponovljenom testiranju se računa jer se dešava da dolazi do prekinute hematurije kod nekih vrsta oboljenja.
Patofiziologija hematurije
Patofoziologija hematurije zavisi od anatomskog mesta u urinarnom traktu odakle se pojavljuje gubitak krvi. Napravljena je razlika između glomerularnog i ekstraglomerulanog krvarenja, odvajajući nefrološke i urološke bolesti.
Krv koja potiče iz nefrona naziva se glomerulanom ili nefronalnom hematurijom. 5 eritrocita može da uđe u urinarni prostor iz glomerula ili retko iz renalne tubule. Poremećaj filtracione barijere u glomerulu može poticati od urođenih ili stečenih abnormalnsoti u strukturi i integritetu glomerularnih kapilarnih zidova. Ovi eritrociti mogu biti zarobljeni u Tamm-Horsfall mukoproteinu i manifestovaće se u urinu ulomcima eritrocita. Nalaz ulomaka u urinu pokazuje značajnu bolest na glomerularnom nivou. Međutim, u bolesti nefrona, ulomci mogu biti odsutni i izolovani eritrociti mogu biti jedini nalazi. Prisustvo proteinurije pomaže u podržavanju glomerularnog izvora gubitka krvi.
Hematurija bez proteinurije ili ulomci se nazivaju izolovanom hematurijom. Iako nekoliko glomerulanih boelsti može proizvesti izolovanu hematuriju, ovi nalazi se više konzistentni sa ekstraglomerulanim krvarenjem. Sve što remeti uroepitel, kao što su iritacija, inflamacija ili invazija, može rezultirati normalnim brojem eritrocita u urinu. Takvi poremećaji mogu uključivati malignitet, renalne kamenčiće, traumu, infekciju i lekove.
Takođe, neglomerularni renalni uzroci gubitka krvi, kao što su tumor bubrega, renalna cista i arteriovenozne malformacije, mogu izazvati gubitak krvi u urinarnom prostoru.
Istorija, fizički pregled i sistematski pregled mogu pružiti važne dokaze i tragove o prirodi pravog uzroka, a mogu i suziti diferencijalnu dijagnozu i odvojiti glomerularno od neglomerularnog krvarenja kod pacijenata sa hematurijom. Jedan od najvažnijih razloga je starost, jer uzroci hematurije kod dece se mogu razlikovati u mnogome od onih kod odraslih. Na primer, hiperkalciurija je uobičajen uzrok hematurije kod dece, ali veoma redak kod odraslih. Kod starijih ljudi, čak i prolazna hematurija nosi značajan rizik od kancera i mora biti ozbiljno uzeta u obzir tokom dalje evaluacije.
Porodična istorija bubrežne insuficijencije i cerebralne aneurizme sugeriše bolest policističnih bubrega. Gubitak sluha i bubrežna insuficijencija kod muških članova porodice mogu se videti kod Alportove bolesti.
Mnoge progutane supstance mogu izazvati promenu boje urina koje mogu biti pomešane sa krvlju, pa pažljivo sakupljena istorija ishrane i upotrebe lekova može razjasniti uzrok. Nedavna naporna vežba u teretani ili na sportskom terenu može prouzrokovati prolaznu hematuriju zahvaljujući traumatskim i netraumatskim mehanizmima.
Konstitucionalni simptomi kao što su groznica, artritis i osip mogu sugerisati glomerulonefritis povezan sa bolešću vezivnog tkiva kao što je sistemska lupus eritomatoza. Hematurija prati bolest gornjih disajnih puteva koji se vide kod imunoglobulin A nefritisa.
Ako je uzrok hematurije infekcija, onda će antibiotici pomoći. Kada su u pitanju drugi uzroci, onda će lečenje biti malo složenije.
